Pirissa, czyli miasto Pyrzyce

Tego szukamy w Pyrzycach

Przekonaj się, co kryje się pod najczęściej wyszukiwanymi frazami internautów, takimi jak: pogoda Pyrzyce, Pyrzyce praca, technikum Pyrzyce, ZSCKU Pyrzyce, BS Pyrzyce, gmina Pyrzyce.

Jeśli jesteś osobą, która chce dowiedzieć się czegoś więcej o Pyrzycach, tutaj możesz przeczytać kilka słów o ich historii.

Pyrzyce dumnie prezentują swoją długą historię, będąc jednym z najstarszych miast w Polsce. W XIX wieku liczni badacze utożsamiali je nawet z miejscem o nazwie Viritium (lub Piritium) na mapie Germanii Ptolomeusza z II wieku, położonym na południowy-wschód od ujścia Odry. Nawet bez tego związku, Pyrzyce przewyższają Kraków, Poznań i Gniezno, ponieważ sięgają początków IX wieku, a zabytek piśmienniczy zwany Geografem Bawarskim wymienia plemię Pyrzyczan (Prissani).

Grodzisko w wschodniej części obecnego miasta stanowi materialną pamiątkę głównego ośrodka plemienia o charakterze rolniczym. Słowo pir w nazwie jednoznacznie wskazuje na starosłowiańskie określenie pszenicy.

Pyrzyczanie podzielili losy pogańskich Pomorzan, a w końcu pierwszej ćwierci XII wieku Polska dokonała nowego podboju Pomorza. W celu chrystianizacji Pomorzan Bolesław Krzywousty wysłał misjonarzy pod przywództwem biskupa bamberskiego Ottona. Pierwszym grodem pomorskim odwiedzonym przez misjonarzy w czerwcu 1124 r. były Pyrzyce. Do dziś świadectwem tego masowego chrztu jest Święta Studnia, która w 1824 r. została obudowana granitowymi blokami według projektu architekta Fryderyka Schinkla.

W ramach księstwa pomorskiego, w XII i XIII wieku, gród, a następnie zamek książęcy, pełniły rolę centralnego punktu kasztelani, a później wójtostwa krajowego. W latach 1230-40, w otoczeniu grodu i jego podgrodzia, wyrosło miasto o nowym charakterze, wzorowane na modelu zachodnioeuropejskim. Otrzymało ono owalny kształt, z dwiema głównymi ulicami i przestronnym placem targowym w centrum. Z czasem obszar ten został ograniczony przez wzniesienie kościoła św. Maurycego (obecnie pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP) oraz budowę ratusza.

Miasto zostało zasiedlone przez niemiecką grupę kolonistów, o czym wspomina się w 1240 r. W 1263 r. za panowania księcia Barnima I uzyskało prawa cechowe wzorowane na miejskim prawie szczecińskim, będącym odmianą magdeburskiego.

W XIII wieku wzniesiono zachowane w dużej części umocnienia, obejmujące wał, fosę (dzisiejsze ogrody działkowe) i kamienny mur, który w XIV wieku podniesiono do wysokości 7-0 m, używając cegły. Do miasta prowadziły dwie bramy, z potrójnymi wieżami i gardzielami z muru strzeżonymi. Brama północna nosiła nazwę Szczecińską, a południowa Bańską. Z pierwotnych 46 czatownic z XIV-XV wieku, niektóre zostały rozbudowane i nadbudowane, tworząc baszty. Spośród nich do dzisiaj przetrwały: baszta Lodowa (dawniej Holsztyńska, Wysoka) i Prochowa, oraz na północy Więzienna, obecnie znana jako Sowia, i na wschodzie Więzienna, dziś Pijacka, zwana również Śpiącą Królewną (Bluszczową).

Do 1945 r. istniała również osada Mnisza w południowo-wschodnim narożniku, strzeżona aż do czasów reformacji w XVI wieku przez franciszkanów, którzy mieli w pobliżu swój klasztor i kościół. Książęta szczecińscy, pilnując umocnień miasta, usytuowanego od XIII do XVII wieku tuż przy granicy z agresywną Marchią Brandenburską, również przyczyniali się do jego bezpieczeństwa. Miasto odniosło sukces w unikaniu zdobycia w trakcie licznych konfliktów, choć największe oblężenie miało miejsce w 1478 r., gdy książę Bogusław X skutecznie bronił się przed 10-tysięcznym wojskiem elektora brandenburskiego Albrechta.

W okolicach Bramy Bańskiej, w XIII wieku, powstał szpital i kaplica św. Ducha. Z tego kompleksu zachowała się kaplica, obecnie pełniąca rolę biblioteki miejskiej od 1969 r., gromadzącej z wielkim pietyzmem pamiątki z przeszłości miasta (Dział Tradycji i Promocji Regionu).

Wśród rzemieślników w Pyrzycach szczególnie wybijali się tkacze i sukiennicy. Znaczenie tych zawodów było związane z rolniczym charakterem okolicy, hodowlą owiec oraz rozwojem bogatego stroju pyrzyckiego, stanowiącego istotny element folkloru i sztuki ludowej, z licznymi reliktami pomorskimi (słowiańskimi) aż do XX wieku.

Po założeniu miasta, od 1250 r. dawniejsze podgrodzie stopniowo przechodziło w posiadanie sprowadzonego tam klasztoru augustianek. To one zbudowały klasztor i do dzisiaj zachowany ceglany kościół. Po reformacji w XVI wieku miejsce to stało się książęcą domeną. Klasztor z czasem został rozebrany, a kościół pełnił funkcję parafialną dla wsi Pyrzyce, zwanej od XIV wieku Starym Miastem, które w 1938 r. zostało włączone do miasta.

Pyrzyce uzyskały status miasta powiatowego od XVI wieku. Jednak rozkwit miasta w XVI wieku został przerwany zniszczeniami w okresie wojny trzydziestoletniej (1618-1648), spowodowanymi przez wojska cesarskie (austriackie) i szwedzkie. Największy pożar został spowodowany przez Szwedów w 1634 r. Po likwidacji księstwa pomorskiego w 1637 r. i okresie panowania szwedzkiego, od 1653 roku miasto i okolice należały do państwa brandenburskiego, a później pruskiego, a następnie niemieckiego.

Od drugiej połowy XVIII wieku miasto rozwijało przemysł oraz zabudowę poza systemem obronnych fortyfikacji, które z czasem stały się zabytkiem. Wzrastała również liczba przedmieść, takich jak przedmieście południowe, powstałe po włączeniu Pyrzyc do sieci połączeń kolejowych w 1882 r., oraz przedmieście północne. W połowie XIX wieku rozebrano przedbramy ze względu na rozwój ruchu kołowego. Centralnym miejscem zgromadzeń stał się Plac Zwycięstwa z pomnikiem (obecnie Plac Wolności) przed Bramą Szczecińską.

W 1882 r. w bezpośrednim sąsiedztwie powstało seminarium nauczycielskie, obecnie pełniące funkcję szpitala powiatowego. Od 1921 r. rozpoczęto budowę nowego osiedla, obejmującego obecne ulice Ogrodową, Wojska Polskiego oraz Jana Pawła II. W związku z napływem polskich robotników sezonowych do pyrzyckich majątków rolnych, w 1909 r. wybudowano kaplicę i utworzono parafię katolicką. Rozwinięto sieć kanalizacyjną, wodociągową i gazową.

W ciągu ponad miesiąca w 1945 r. toczyły się walki o miasto, które Niemcy zamienili w twierdzę broniącą dostępu do przedpola Szczecina. Centrum miasta zostało zniszczone, w tym wieża Bramy Szczecińskiej została zgruchotana. Miasto zostało zdobyte przez oddziały 47 Armii Radzieckiej gen. Pierchorowicza 2 marca. Z powodu zniszczeń, siedzibę powiatu przeniesiono już latem 1945 r. do Lipian. Powrót do Pyrzyc nastąpił od 1950 r. po odgruzowaniu i pierwszej fazie odbudowy. Pełnoprawna rozbudowa miasta rozpoczęła się od 1956 r., a od 1960 r. wznoszono bloki mieszkalne na obszarze dawnego centrum. Przywrócono kościół główny, kaplicę św. Ducha (przekształconą w bibliotekę) i ratusz, do którego przeniesiono władze powiatu, które funkcjonowały do 1975 r.

Intensywny proces odbudowy zakończono w latach 80. Wschodnia część miasta, przy ulicy Słonecznej, została zagospodarowana na nowe osiedle mieszkaniowe Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych.

W kolejnych dziesięcioleciach powstały nowe osiedla domów jednorodzinnych poza centrum, takie jak przy ul. Mickiewicza, Pod Lipami, Dworcowa-Rejtana. Oznaczono również tereny pod dalsze rozbudowy. Przywrócono północne odcinki murów obronnych. Wprowadzono nowe elementy infrastruktury komunalnej, takie jak oczyszczalnia ścieków (1989) i ciepłownia geotermalna (1996).

---

Kompleks informacji w jednym miejscu

Fakty
Pogoda
Dane statystyczne